Porzucanie terapii – kiedy i dlaczego

Kiedy i dlaczego pacjenci przerywają terapię?

 

W dobie praktyki opartej na dowodach naukowych (ang. Evidence Based Practice) terapia poznawczo-behawioralna jest często wybieraną metodą interwencji psychologicznej. Po okresie badań potwierdzających jej skuteczność w większości zaburzeń psychicznych, przyszedł czas na badanie przyczyn, z powodu których część pacjentów rezygnuje z procesu psychoterapii. Uzyskanie odpowiedzi na pytanie dlaczego tak się dzieje, pozwoli rozwinąć metody umożliwiające zwiększenie efektywności oddziaływań psychoterapii CBT również w stosunku do osób zagrożonych jej przerwaniem.

 

Zdarza się, że wbrew zaleceniom profesjonalisty, klienci podejmują decyzję o przedwczesnym przerwaniu terapii, a czasem nawet jej nie rozpoczynają pomimo możliwości i dostępu do specjalisty. Autorzy metaanalizy badań dotyczących tego problemu (Fernandez i wsp., 2015) przybliżają odpowiedzi na pytania związane z porzucaniem terapii: jaki jest wskaźnik i czas porzucania terapii CBT oraz czy istnieją czynniki obiektywnie wyjaśniające to zjawisko.

 

W celu zbadania szerszej perspektywy, autorzy prezentowanego badania nie ograniczali się do statystyk żadnego konkretnego zaburzenia. Oprócz sprawdzenia skali problemu, zbadali w którym momencie terapii rezygnuje najwięcej osób oraz czy takie czynniki jak treść diagnozy, leczenie, terapeuta i zmienne dotyczące klienta mogą mieć wpływ na decyzję o przerwaniu terapii. Wyniki zostały opracowane na podstawie metaanalizy 115 badań empirycznych, w których łącznie wzięło udział 20 995 osób otrzymujących pomoc w postaci terapii CBT.

 

Zgromadzono pokaźną bazę dowodów na korzyść CBT w odniesieniu do szeregu zaburzeń, jednak dane dotyczące porzucania terapii mogą świadczyć o jej ograniczonej skuteczności, co jest powszechnym problemem wielu terapii psychologicznych i medycznych. Na podstawie 36 badań zawierających adekwatne dane, przedstawiana metaanaliza wykazała, że przeciętny wskaźnik porzucenia terapii jeszcze przed jej rozpoczęciem to 15,9%, a w trakcie 26,2%. Wyniki jednoznacznie pokazują, że większy odsetek osób rezygnuje z terapii po jej rozpoczęciu.

 

Diagnoza

Jedną ze zmiennych najlepiej wyjaśniających badane zjawisko była diagnoza. Wśród wszystkich zaburzeń pojawiających się w badaniach, w depresji stwierdzono największe wskaźniki porzucania terapii zarówno w jej trakcie (36,4%) jak i przed jej rozpoczęciem (21,6%). Może to być związane z poczuciem beznadziejności, wycofaniem społecznym i spowolnieniem psychomotorycznym, które pojawiają się w depresji i mogą skutkować utratą zainteresowania terapią. Taki sam wysoki współczynnik porzucania terapii w jej trakcie zaobserwowano dla osób z problemem uzależnień. Natomiast znacznie rzadziej rezygnowały z terapii osoby z rozpoznaniem zaburzeń psychotycznych (12,9%). Autorzy wskazują na ich częstszą hospitalizację, co praktycznie wiąże się z brakiem możliwości przerwania terapii. Stosunkowo rzadko rezygnowały również osoby z rozpoznaniem zaburzeń lękowych (15,5%). Pośrednie wskaźniki występowały u osób z rozpoznaniem PTSD (17.5%) i zaburzeń odżywiania (23,6%).

 

Forma psychoterapii

Kolejnym istotnym moderatorem okazała się forma psychoterapii. Zgodnie z wcześniejszymi badaniami rzadziej rezygnowano z terapii indywidualnej niż z grupowej, ale dosyć zaskakujące są wyniki wskazujące na największą liczbę osób rezygnujących z terapii online. Może to wynikać z ambiwalentnego nastawienia klientów na tego rodzaju terapię i jej skuteczność już na etapie planowania. Jeśli nawet klient rozpocznie spotkania to może z nich szybciej zrezygnować ze względu na ograniczony kontakt terapeutyczny. Kolejną przyczyną może być mniejsze poczucie odpowiedzialności i zaangażowania w proces terapeutyczny odbywający się za pośrednictwem komputera.

 

Czas i miejsce terapii

Czas trwania terapii oraz liczba spotkań były również powiązane z porzucaniem terapii. Z każdym kolejnym spotkaniem wskaźnik zmniejszał się. Wykazano, że im więcej sesji zostało zaplanowanych, tym mniej osób rezygnowało z terapii. Być może obietnica wielu spotkań wzmagała nadzieję na lepsze efekty w przyszłości. Ostatnim moderatorem okazało się miejsce podjęcia terapii. Terapia połączona z hospitalizacją okazała się być czynnikiem chroniącym przed rezygnacją. Autorzy wyjaśniają to w kontekście większych możliwości związanych z zakresem usług terapeutycznych oraz odpowiedniej regulacji środowiska w placówkach w porównaniu do warunków domowych.

 

Opracowanie własne Vita Longa


Bibliografia

Fernandez, E., Salem, D., Swift, J. K., Ramtahal, N. (2015) Meta-analysis of dropout from cognitive behavioral therapy: Magnitude, timing, and moderators. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 83(6), 1108-22. doi: 10.1037/ccp0000044.