Dlaczego nauka dialogu motywującego może się przydać psychoterapeutom?

Każdy psychoterapeuta doświadcza czasem trudności w pracy z klientem/pacjentem. Czasami zdarza się nam wtedy mówić o „trudnym” pacjencie, czy o „oporze”. Czujemy się bezradni, gdy pomimo naszych wysiłków praca w terapii nie posuwa się do przodu. Czasami możemy mieć wrażenie, że w naszej relacji z klientem/pacjentem pojawiają się sygnały świadczące o tym, że brakuje w niej współpracy i wspólnego zrozumienia problemu. Na zajęciach w szkołach psychoterapii, ale również na superwizji doświadczonych psychoterapeutów spotykamy się z pytaniami o to, jak budować dobrą relację terapeutyczną i zwiększać zaangażowanie klienta.

 

Odpowiedzią na powyższe problemy może być zastosowanie podejścia zwanego dialogiem motywującym. Dialog motywujący (DM, ang. Motivational Interviewing, MI) – wcześniej znany głównie jako metoda wykorzystywana w terapii uzależnień – od wielu lat z powodzeniem jest również stosowany w psychoterapii różnych problemów psychicznych. Siła dialogu motywującego polega na tym, że nawet bardzo krótkie interwencje mogą pomóc nam wywołać w drugiej osobie chęć zmiany, co zostało wielokrotnie udowodnione w badaniach naukowych (Lundahl i in., 2010; Miller i Rollnick, 2014). Istnieją również zalecenia dotyczące specyfiki łączenia DM z różnymi podejściami psychoterapeutycznymi.

 

DM – jako metoda prowadzenia rozmowy wymagająca przyjęcia specyficznej postawy wobec rozmówcy – uczy tego, jak budować relację opartą na współpracy. Co więcej (jako że została ona stworzona przede wszystkim do pracy nad zmianą) ułatwia wywoływanie i wzmacnianie własnej motywacji klienta do wprowadzenia zmian. Prowadzenia dialogu motywującego można się nauczyć i wykorzystywać go w swojej codziennej pracy psychoterapeuty.

 

DM może być traktowany jako wstęp do właściwej terapii (jako jedna lub kilka sesji motywujących, poprzedzających „właściwą” terapię), jako metoda interwencji w przypadku sygnałów „oporu”, albo jako sposób/styl prowadzenia psychoterapii w ogóle. Ostatni ze sposobów wydaje się najbardziej praktyczny, gdyż zakłada, że psychoterapeuta na bieżąco będzie wyłapywał sygnały spadku zaangażowania klienta czy trudności w relacji i reagował zgodnie z zasadami DM. Wymaga to jednak odpowiedniego przeszkolenia w obu metodach (psychoterapii i DM). Przykładem takiego integrowania psychoterapii z DM może być wydana w Polsce w 2020 roku  książka o łączeniu terapii poznawczo-behawioralnej z DM autorstwa Sylvie Naar i Stevena Safrena (2020).

 

Prowadzone od lat 80-tych obserwacje i badania dotyczące uczenia się DM pokazują, że najlepiej działają ćwiczenia prowadzenia rozmów w dialogu motywującym (na żywo lub nagrywane) wraz z otrzymywanymi informacjami zwrotnymi. Stąd samo studiowanie literatury na temat DM może być nie wystarczające i wskazane jest uczestniczenie w warsztatach oraz superwizjach. Zgodnie z zaleceniami międzynarodowego stowarzyszenia trenerów dialogu motywującego (MINT) najlepszym sposobem na zapoznanie się z metodą DM na tyle, by wykorzystywać go w praktyce klinicznej, jest udział w co najmniej jednym dwudniowym warsztacie wprowadzającym (por. MINT, 2014). Jeśli jednak chcemy stosować DM w sposób bardziej zaawansowany, wymaga to pogłębienia wiedzy w ramach dalszych szkoleń oraz nagrywania i odsłuchiwania w ramach superwizji (lub samodzielnego kodowania) własnych przykładów prowadzonych przez siebie rozmów. Takie wnioski płyną zarówno z literatury i badań (Miller i Rollnick, 2014), doświadczeń osób uczących się oraz tych, którzy uczą DM, a także wieloletniego własnego doświadczenia zarówno jako trenera DM, jak i praktyka, wykorzystującego DM w pracy psychoterapeutycznej i superwizyjnej.

 

Na koniec warto wspomnieć o świeżo wydanej książce podsumowującej siedem dekad badań nad skutecznością psychoterapii (różnych nurtów), napisanej przez Williama R. Millera i Theresę B. Moyers („Effective Psychotherapists. Clinical Skills That Improve Client Outcomes”, Guilford Press, 2021). Opisuje ona uniwersalne interpersonalne umiejętności terapeuty zwiększające efektywność psychoterapii niezależnie od nurtu, w jakim pracujemy. Te właśnie umiejętności możemy nabyć, ucząc się i praktykując dialog motywujący.


dr n. hum. Małgorzata Adamczyk-Zientara,

Superwizor PTTPB, terapeuta motywujący PTTM i członek MINT