Twórca Terapii Skoncentrowanej na Współczuciu [ang. Compassion-Focused Therapy, CFT], Paul Gilbert, opisuje współczucie jako „życzliwość i głęboką świadomość cierpienia – własnego oraz innych ludzi, połączoną z chęcią i dążeniem do niesienia ulgi w tym cierpieniu” [Gilbert, P. (2009). The Compassionate Mind, str. 13]. Podobnie pojęcie to definiuje Kristen Neff, jedna z czołowych badaczek CFT: „Współczucie oznacza dostrzeżenie i rozpoznanie cierpienia; uczucie życzliwości wobec ludzi, którzy cierpią, w takim stopniu, iż pojawia się pragnienie niesienia pomocy i chęć ulżenia w tymże cierpieniu; umiejętność rozpoznawania niedoskonałej i kruchej natury, wspólnej wszystkim ludziom” [Neff, K. (2011). Self-Compassion: The Proven Power of Being Kind to Yourself, str. 10]. W celu rozwijania tak rozumianego współczucia, Paul Gilbert stworzył Trening Współczującego Umysłu [ang. Compassionate Mind Training, CMT].
Biorąc pod uwagę, że większość psychoterapeutów to osoby o ponadprzeciętnie rozwiniętej empatii, mogłoby się wydawać, że rozwijanie współczującego umysłu to jedna z ostatnich rzeczy, których mogą potrzebować. Jednak w trakcie warsztatów pracy własnej dla terapeutów CBT, które mam przyjemność prowadzić od kilku lat, obserwuję, że w aspekcie współczucia powiedzenie o szewcu, który bez butów chodzi, bywa niepokojąco często trafne: podczas gdy wobec swoich pacjentów/klientów terapeuci są bardzo życzliwi, ciepli i wspierający, o tyle w stosunku do samych siebie przybierają zupełnie inną rolę i nieraz bywają swoimi najgorszymi krytykami. Stosowanie podwójnych standardów w połączeniu z etykietowaniem, nadmiernym generalizowaniem i nadużywaniem imperatywów („Powinienem to wiedzieć…”, „Nie powinnam była tego zrobić w ten sposób…”) niejednokrotnie generuje u nich poczucie wstydu, winy czy bezwartościowości. Dlatego też trening współczującego umysłu i zastosowanie technik terapii skoncentrowanej na współczuciu mogą być m.in. świetnym uzupełnieniem „apteczki” ze środkami do radzenia sobie z trybem wewnętrznego krytyka i szeroko rozumianym przekonaniem o „byciu niewystarczająco dobrym”. Ale nie tylko…
Terapia Skoncentrowana na Współczuciu to jedna z terapii tzw. trzeciej fali, która rozwija dotychczasowy repertuar CBT, opierając się na odkryciach m.in. psychologii ewolucyjnej, neuronauki, teorii przywiązania, jak również na praktykach zaczerpniętych z buddyzmu. U jej podłoża leży stworzony przez Gilberta ewolucyjny model, który wyróżnia trzy systemy regulowania emocji: system zagrożenia i ochrony, system motywacji (zdobywania) oraz system ukojenia. Dla naszego dobrostanu psychicznego ważne jest, aby te trzy systemy działały w równowadze. Niestety u większości ludzi system ukojenia jest aktywowany zbyt rzadko w stosunku do dwóch pozostałych. Rozwijanie (samo)współczującego umysłu, dzięki przywracaniu właściwego balansu pomiędzy systemami, pomaga w odpowiednim regulowaniu emocji. I choć pierwotnie Terapia Skoncentrowana na Współczuciu była przeznaczona głównie dla pacjentów borykających się z nadmiernym samokrytycyzmem i wstydem, aktualnie znajduje szerokie zastosowanie w pracy m.in. z lękiem, stresem, złością, depresją, traumą. Skuteczność tego podejścia oraz jego poszczególnych narzędzi jest potwierdzana poprzez systematycznie rosnącą liczbę badań (m.in. badań w dziedzinie neuropsychoendokrynologii).
Korzyści z rozwijania współczującego umysłu przez terapeutów można więc ująć dwupłaszczyznowo. Na poziomie „ja prywatnego” techniki CFT pomagają w budowaniu ciepłej, życzliwej i wyrozumiałej postawy wobec samych siebie, natomiast doświadczenie tego procesu „od środka”, a następnie poddanie tych doświadczeń pogłębionej refleksji, pozwala na skuteczniejsze stosowanie ich u pacjentów na poziomie „ja zawodowego”. Dodatkowo podejście oparte na współczuciu może się okazać szczególnie przydatne w pracy z pacjentami, z którymi terapeutom, z różnych powodów, trudniej empatyzować.
Gilbert, P. (2009). The Compassionate Mind. Constable: London, UK.
Neff, K. (2011). Self-Compassion: The Proven Power of Being Kind to Yourself. William Morrow: NY
Centrum Terapii i Szkoleń Vita Longa organizuje warsztaty online „Od krytyki do współczucia” , które wykorzystują metody Terapii Skoncentrowanej Na Współczuciu (CFT) i mają na celu dostarczenie informacji oraz rozwinięcie praktycznych umiejętności, które pomogą terapeutom CBT być mniej krytycznymi i bardziej życzliwymi i współczującymi wobec siebie i innych.
Więcej na temat warsztatów tutaj: https://www.vitalonga.pl/2022/12/14/od-samokrytyki-do-samowspolczucia-warsztaty-pracy-wlasnej-dla-terapeutow-cbt/
