Praca własna terapeuty poznawczo-behawioralnego kiedyś i dzisiaj, czyli co nowego?

 

Począwszy od Freuda, praca własna (PW) w postaci terapii własnej była uważana za  jeden z centralnych i niezbędnych elementów kursów przygotowujących do zawodu terapeuty. Wraz z nadejściem terapii behawioralnej, a następnie poznawczo-behawioralnej, przyjęto założenie, że skuteczność psychoterapii zależy od odpowiedniego zastosowania zasad i procedur teorii uczenia się, a potem teorii poznawczej. Można powiedzieć, że akcent przesunięto z osoby terapeuty na metodę terapeutyczną. W programach szkół dla psychoterapeutów skupiono się więc głównie na rozwoju wiedzy deklaratywnej (teoria, modele, protokoły) i proceduralnej (umiejętność stosowania konkretnych technik) uczestników, a terapia własna przestała być oficjalnym wymogiem, którego spełnienie byłoby niezbędne do uzyskania certyfikatu terapeuty w szeroko pojętym nurcie poznawczo-behawioralnym (klasyczna CBT, ST, ACT, CFT). Nasuwa się jednak pytanie, czy nie wylaliśmy dziecka z kąpielą?

 

W XX wieku przeważająca ilość badań nad skutecznością psychoterapii skupiała się na porównywaniu efektów różnych rodzajów psychoterapii w leczeniu konkretnych zaburzeń. Jednak w ciągu ostatnich 10-15 lat można zaobserwować znaczący wzrost badań nad skutecznością samych terapeutów, a nie terapii. I choć badania tego typu pojawiały się już wcześniej, to ze względów metodologicznych (np. mała ilość terapeutów i pacjentów, różne populacje pacjentów etc.) ich wyniki nie pozwalały na wyciąganie daleko idących wniosków. Aktualnie naukowcy intensywnie poszukują odpowiedzi na pytanie: co sprawia, że jedni terapeuci są bardziej skuteczni od innych? A na nasz grunt można to pytanie przenieść następująco: Co sprawia, że jeden terapeuta CBT jest bardziej skuteczny niż drugi terapeuta CBT?  Wyniki przeprowadzonych na szeroką skalę badań jasno wskazują, że o skuteczności danego terapeuty w głównej mierze decydują jego intrapsychiczne i interpersonalne umiejętności. Zależność ta jest szczególnie widoczna w przypadku pracy z pacjentami o złożonych problemach. (np. podwójna diagnoza, zaburzenia osobowości etc.)

 

Z jednej strony tradycyjnie kursy psychoterapii poznawczo-behawioralnej koncentrują się głównie na rozwoju wiedzy deklaratywnej i proceduralnej przyszłych terapeutów, a z drugiej – rosnąca ilość badań wskazuje, że to umiejętności intrapsychiczne i interpersonalne przesądzają o skuteczności danego terapeuty. Powstaje pytanie: w jaki sposób najefektywniej je rozwijać?

 

Wychodząc naprzeciw powyższemu wyzwaniu, James Bennet-Levy stworzył i wraz ze współpracownikami od 21 lat rozwija program rozwoju osobistego terapeutów poznawczo-behawioralnych pn. Self-Practice/Self-Reflection. Ze względu na to, że programy te są krótsze i mają bardziej jednolitą strukturę niż terapia własna (indywidualna czy grupowa), są bardziej powtarzalne i mierzalne, co pozwala prowadzić wiarygodną ewaluację ich skuteczności. W konsekwencji od 2000 roku przybywa empirycznych badań nad tą formą pracy własnej, potwierdzających jej skuteczność w rozwoju tych intrapsychicznych i interpersonalnych umiejętności terapeutów, które w największym stopniu decydują o wynikach ich pracy z pacjentami.

 

Czym zatem jest Self-Practice/Self-Reflection? To 10-tygodniowy grupowy program treningowy online, który pozwala terapeutom w ustrukturyzowany sposób doświadczyć na sobie działania poszczególnych technik poznawczo-behawioralnych (Self-Practice, SP), a następnie poddać te doświadczenia refleksji (Self-Reflection, SR). Na początku każdy uczestnik wybiera zawodowy lub prywatny problem, nad którym będzie chciał pracować w trakcie SP/SR, a następnie co tydzień wykonuje zadania, które potem poddaje refleksji poprzez odpowiedzi na otrzymane pytania. Spisanymi refleksjami uczestnicy dzielą się wzajemnie na forum. 

 

Jak pisze Bennet-Levy: „Zarówno tradycyjny model szkolenia CBT, jak i doświadczenia własne, są niezwykle istotne w rozwoju psychoterapeuty. Spełniają one dwie odrębne funkcje: konwencjonalny trening CBT – umożliwia nabycie wiedzy i umiejętności stosowania technik terapeutycznych, a doświadczenie własne – rozwija intrapsychiczne i interpersonalne kompetencje terapeutyczne.” (Bennet-Levy i in., 2015). Wydaje się więc, że udział w programie Self-Practice/Self-Reflection może być znakomitym uzupełnieniem dla polskich uczestników szkół psychoterapii poznawczo-behawioralnej. 

 

Wiktoria Czyżewska

 

Źródła:

Bennett-Levy, J. (2019). Why therapists should walk the talk: The theoretical and empirical case for personal practice in therapist training and professional development. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 62, 133-145.

Bennett-Levy, J.,  Haarhoff, B. (2019). Why therapists need to take a good look at themselves: Self-practice/self-reflection as an integrative training strategy for evidence-based practices. W: S. Dimidjian (red.). Evidence-based practice in Action. New York: Guilford.

Bennett-Levy, J., Thwaites, R., Haarhoff, B.,  Perry, H. (2015). Experiencing CBT from the inside out: A self-practice/self-reflection workbook for therapists. New York: Guilford.

Castonguay, L. G., Hill, C. E. (2017). How and why are some therapists better than others? Understanding therapist effects. Washington, DC: American Psychological Association.